باسمه تعالی

طرح اجمالی

طرح موسوعه الآيات المعرفيّه

1. عنوان طرح: موسوعة آيات معرفتی

2. ضرورت طرح:

امروزه و با توجّه به رشد و گسترشی که علوم انسانی در کشور پيدا کرده است، توجّه به علوم انسانی با روی‌کرد اسلامی اهميّت خاصّی يافته است. علوم انسانی غربی زمانی با فرهنگی اسلامی کشور سازگاری و هم‌خوانی خواهد داشت، که اصول، مبانی، و نظريه‌های آن بر پاية اصول اساسی انديشة اسلامی مورد بازنگری قرار گيرد. يکی از مبانی علوم انسانی، مبانی معرفت‌شناختی است. در حالی که علوم انسانی غربی بر پاية مبانی معرفتی فلسفة مدرن شکل گرفته است، مبانی معرفتی فرهنگ اسلامی ريشه در آيات قرآن دارد. آيات قرآن به منزلة معتبرترين متن دينی، ظرفيّت لازم برای ارائه مجموعه‌ای از اصول و مبانی معرفتی که پاية توليد علوم انسانی با روي‌کرد اسلامی باشد، را واجد است. بنابراين ترديدی در لزوم توجّه به کتاب الهی برای استخراج مبانی معرفتی وجود ندارد. به رغم اين اهميّت، آثار و منابعی که دربارة مبانی معرفت‌شناختی در قرآن کريم به رشته تحرير در آمده است بسيار اندک است. تنها برخی از بزرگان اقدام به بررسی آيات قرآن کريم از منظر معرفت‌شناختی کرده‌اند که اين مقدار پاسخ‌گوي نياز علمی کشور نيست. از اين رو لازم است با انجام تحقيق و پژوهش آيات قرآن کريم را از جهت دلالت آن‌ها بر اصول و مبانی معرفت‌شناختی بررسی کرد.

3. اهداف طرح:

هدف از نگارش موسوع الآيات المعرفيه عبارت است از:

1. استخراج معارف معرفت‌شناختی قرآن کريم

2. تدوين مبانی معرفت نظام انديشه اسلامی برای به کارگيری در توليد علوم انسانی با روي‌کرد اسلامی

3. معرفی ابعاد کاربردی انديشة دينی با تأکيد بر نقش آيات معرفتی قرآن در جهت‌دهی به معارف

4. پيشينة تحقيق:

يکی از راه‌های بسط و گسترش معارف قرآنی، تأليف و نگارش کتب و منابع مرجع در اين زمينه است. مقصود از کتب مرجع کتاب‌هايي است که هر محقّقی در زمينة مربوطه خود را ناگزير از مراجعه به آن کتاب می‌داند. با توجّه به بسط و گسترشی که مباحث معرفت‌شناختی در دهه‌های اخير داشته است، و از آن جا که کم‌تر کتابی با هدف ارائه موضوعی معارف قرآن با تأکيد بر ابعاد معرفت‌شناختی تدوين شده است، زمينه برای نگارش موسوعه آيات معرفتی قرآن کريم وجود دارد. متأسفانه به جز چند کتاب مختصر اثر مستقلّی در زمينة دلالت‌های معرفت‌شناختی آيات قرآن کريم به چشم نمی‌خورد. يکی از آثاری که در اين زمينه منتشر شده است، کتاب معرفت‌شناسی در قرآن است که جلد سيزدهم از سلسلة مباحث تفسير موضوعی قرآن کريم است که از سوی حضرت آيت الله جوادی آملی (دامت برکاته) نوشته شده است. مرور اين کتاب ارزشمند نشان می‌دهد که هم چنان ابعادی از مباحث معرفت‌شناختی قرآن مورد کاوش و بررسی قرار نگرفته است.